Van monument naar stadskerk

De Nieuwe Kerk is een icoon van Delft. Maar het is óók een gebouw dat tegen beperkingen aanloopt. Komend najaar start daarom een grootschalige verbouwing. Directeur Nyncke Graafland-van den Berg en architect Ron Verduijn trekken hierin samen op.

Dagelijks verwelkomt de Nieuwe Kerk honderden mensen – toeristen die het praalgraf van Willem van Oranje bezoeken, muziekliefhebbers die voor een concert komen, mensen die even in stilte willen zitten of Delftenaren die hier al generaties lang komen. Graafland ziet dagelijks welke betekenis deze plek heeft voor bezoekers. “Het is een plek die verwondering oproept, waar mensen grote vreugde en diep verdriet delen, waar kunst en cultuur tot leven komen, waar iedereen welkom is. Deze kerk is van ons allemaal.”

Breder inzetbaar

Om die functie ook in de toekomst te kunnen blijven vervullen zijn aanpassingen nodig, gaat Graafland verder. “We lopen tegen beperkingen aan. Er zijn geen goede nevenruimtes, geen stromend water en ook vaste toiletten ontbreken. Als hier de Matthäus-Passion speelt, moeten bezoekers naar het toilet in een dixi die voor de deur staat. De historische bovenzalen zijn moeilijk toegankelijk, omdat de middeleeuwse trap niet goed beloopbaar is. We willen toe naar een kerk die makkelijker voor de héle stad toegankelijk is. Daarnaast willen we het gebouw breder inzetbaar maken. Denk naast concerten aan mogelijkheden voor diners of kleinschalige vieringen.”

Verkenningen

Architect Ron Verduijn van architectenburo STIEL, is al jaren betrokken bij de restauratie en instandhouding van de Nieuwe Kerk. Voor hem is dit een fijn project om zijn tanden in te zetten: “Ik hou van gebouwen met een uitdaging. De Nieuwe Kerk is iconisch en ‘onaantastbaar’, je moet het gebouw aanpassen zonder de architectonische waarde aan te tasten.” Om tot een definitief ontwerp te komen, is daarom een uitgebreid traject aan verkenningen gedaan. Verduijn: “Je kunt wel 25 toiletten willen maken, maar dat is niet haalbaar. Dus keken we naar welke activiteiten vanwege de fysieke beperkingen in het gebouw nu niet mogelijk zijn. Denk aan kleinschalige vieringen, bijvoorbeeld voor kinderen, of ontmoetingen rondom kerkdiensten, maaltijden en optredens. Vanuit die reële wensen gaan we passen en meten.”

Strenge richtlijnen

De samenwerking tussen STIEL en de Nieuwe Kerk begon al tijdens een eerdere restauratie in 2017. Sindsdien zijn er gesprekken gevoerd over de ambities. “Wat ik zo fijn vind, is dat Ron meedenkt vanuit het gebouw, niet eroverheen”, vertelt Graafland. “Dat is belangrijk bij een monument als dit.” Ook Verduijn is blij met die wisselwerking: “Je werkt met historisch erfgoed, met veel mensen en instanties die intensief betrokken zijn bij het gebouw. Het plan dat je maakt moet echt overtuigend en essentieel zijn, anders komt het niet van de grond. Samen met Nyncke hebben we daarom gezocht naar de optimale balans tussen behoud en vernieuwing, tussen in stand houden en toekomst geven.”

Ik hou van gebouwen met een uitdaging. De Nieuwe Kerk is ‘onaantastbaar’, je moet gaan verbouwen zonder veel te veranderen.

Open tijdens verbouwing

Tijdens de renovatie wordt gewerkt in drie fases. Daardoor kan de kerk open blijven voor bezoekers, kerkdiensten en evenementen. Rond de toren komt een nieuw, opener entreegebied, die de publieksstroom verbetert. Ook komt er boven de winkel een nieuwe zaal met zicht op de ramen en het kerkinterieur. In het midden van de kerk verrijst een dagkapel, een verstilde plek om een kaarsje te branden of om kleine vieringen te houden. De Librije, ooit een van de eerste openbare bibliotheken, wordt weer toegankelijk gemaakt voor kleine bijeenkomsten of tijdelijke tentoonstellingen.

Night of Light

De verbouwing moet van de kerk een levendig ‘stadsplein’ maken. Verduijn: “Een kerk is op z’n sterkst als ze zó functioneel is dat je haar als vanzelf voor van alles wilt gebruiken. “Dat is precies wat gaat gebeuren”, beaamt Graafland. Met initiatieven als Night of Light – avonden waarop de kerk gratis toegankelijk is – probeert ze de Delftenaren opnieuw naar binnen te trek-ken. “We onderzoeken of we de kerk voor Delftenaren makkelijker toegankelijk kunnen maken. Het is immers ónze kerk, van de inwoners van Delft.”

De stad draagt bij

De verbouwing is begroot op 4,5 miljoen euro. Een deel van de financiering is gevonden in subsidies, en ook de Protestante gemeente Delft draagt bij. Voor het laatste miljoen wordt een beroep gedaan op de stad. Graafland: “Mensen kunnen helpen door te doneren, door te vertellen over de ambities of gewoon door de kerk te bezoeken. In de kerk hangt informatie over de geschiedenis van het gebouw en de plannen voor de verbouwing. Dan kun je alvast spieken hoe het eruitkomt te zien.”

Dineren en doneren

De Nieuwe Kerk opent haardeuren voor een bijzonder stadsdiner voor alle Delftenaren. Op zaterdag 27 september vanaf17.00 uur kun je aanschuiven voor een avond vol lekker eten, muziek en ontmoeting én kun je je steentje bijdragen aan de verbouwing. Kaartjes zijn te koop via ONKD.nl.