Met zicht op het zakelijke hart van Den Haag, Delft en de regio gaan ondernemers en bestuurders in restaurant The Penthouse met elkaar in gesprek over regionale thema’s. Waar lopen ze tegenaan, wat kunnen ze van elkaar leren en welke kansen liggen er voor samenwerking binnen de regio?

Ondernemers die niet verduurzamen missen de boot

Gesprekspartners
Jonne Klaver is Transitiemanager Smart Energy Delta voor de Roadmap Next Economy die wordt uitgevoerd door InnovationQuarter. Hij verbindt de wereld van startups, ondernemers, kennisinstellingen en overheden om samen nieuwe (energie-)innovaties op te starten, die de potentie hebben om het energiesysteem te veranderen.

Sander Mertens is lector Energietransitie aan de Haagse Hogeschool, vestiging Delft. Hij is expert op het gebied van de transitie naar duurzame energie. Hij ontwikkelt kennis op het gebied van het verduurzamen van de energieketen in de gebouwde omgeving.

Jan Brugman is directeur duurzame ontwikkeling RijswijkBuiten, de duurzaamste wijk van Nederland. Hij verbindt markt en overheid om duurzame ontwikkeling van woningbouw en hergebruik van bedrijfsterreinen te realiseren.

Een energieneutrale stad in 2050, dat is de doelstelling van de gemeente Delft. Er wordt dan ook hard gewerkt om die ambitie waar te maken, want hoewel 2050 nog ver weg lijkt, moet er nog veel gebeuren, zeggen innovatiemanager Jonne Klaver en lector Energietransitie Sander Mertens. Ook bij ondernemers. Ondertussen verrijst net buiten Delft de duurzaamste wijk van Nederland: RijswijkBuiten.

Het uitzicht is zonder meer adembenemend, daar zijn Jonne Klaver en Sander Mertens het wel over eens als eigenaar Elwin Giel hen op de bovenste verdiepin- gen van de Haagse Toren rondleidt door restaurant The Penthouse. Op uitnodiging van Delft.business praten Klaver en Mertens, experts in de energietransitie, op het hoogste horecapunt van de hofstad over het belang van verduurzaming. Later zal Jan Brugman, directeur van RijswijkBuiten, waar de duurzaamste woonwijk van Nederland ontstaat, zich in het gesprek mengen. Ondertussen laat ook Giel zich niet onbetuigd. Trots vertelt hij dat hij in oktober een College Tour- achtig evenement met Floortje Dessing als erespreker organiseert. Geïnspireerd door haar wereldwijde reizen heeft de bekende programmamaakster het duurzaam ondernemerschap omarmd. En Giel helpt haar graag die boodschap te verspreiden.

Volop kansen

Kijkend door de grote ramen van de Skybar valt het Klaver en Mertens op dat het met het aantal zonnepanelen op de Haagse gebouwen nogal tegenvalt. Ondanks de aanwezigheid van veel bruikbare daken. “Alle geschikte en moderne gebouwen moeten we eigenlijk vol geïntegreerde zonnepanelen zetten”, vindt Klaver. Hij is geen voorstander van de huidige trend om van akkers en weilanden zonneparken te maken: “Dat gaat ten koste van de groenfunctie en de landbouw. Over tien jaar hebben we daar spijt van. Bovendien is het belastend voor het electriciteitsnet om op één plek heel veel energie op te wekken en dat allemaal door het net naar alle eindgebruikers te stuwen. Je belast het electriciteitsgrid een stuk minder als je energie verbruikt op de plek waar je het opwekt.” Mertens is het daar mee eens en vult aan dat zonnepanelen zowel voor particulieren als bedrijven een aantrekkelijke businesscase opleveren. “Particulieren hebben de kosten in zeven jaar terugverdiend en voor ondernemers ligt er veel business te wachten als ze verduurzamen. Duurzame ondernemers hebben ook een streepje voor bij veel opdrachtgevers. Je mist de boot als je als ondernemer niet meegaat in de verduurzaming”, meent Mertens. Dat vindt Klaver ook: “De verandering naar een fossielvrij energiesysteem is een van de grootste uitdagingen van deze tijd, maar biedt volop kansen voor nieuwe technieken en verdienmodellen.”

Nieuwe economie

Naar aanleiding van het weidse uitzicht vertelt Klaver dat zijn focus op energie- transitie deel uitmaakt van een bredere 

strategie om de economie van Zuid-Hol- land te vernieuwen. Die nieuwe economie is schoon, mooi en eerlijk en biedt een aantrekkelijk klimaat voor talenten, ondernemers en investeerders. Daarmee kan de regio moeiteloos de concurrentie met de rest van de wereld aan, legt Klaver uit. “Dat willen we bereiken via verschillende paden waarvan de energie- transitie er één is. Daarnaast moet je denken aan de verdere digitalisering in de wereld en aan het circulair maken van de economie door hergebruik van materialen. Maar het gaat ook om het versterken van de organisatiekracht in de samenleving en het vernieuwen van het onderwijs.” Vanuit InnovationQuarter, de Regionale ontwikkelmaatschappij van Zuid-Holland, is Klaver als manager energietransitie dagelijks met ondernemers in de weer om de verduurzaming concreet vorm te geven.

Onderzoekscapaciteit

Werken aan de energietransitie doe je strategisch én heel praktisch, volgens Klaver en Mertens. Met een brede, overstijgende visie kun je de individuele ondernemer beter niet lastigvallen, stellen ze nuchter. Mertens, zelf jarenlang ondernemer in windenergie: “Ondernemers zijn bezig met hun corebusiness. Het energieverbruik en alles daaromheen, zijn vaak bijkomende zaken. Bij dat stuk helpen wij ze.” Mertens is enthousiast over de eerder door Klaver genoemde onderwijsvernieuwing waarin samenwerking met bedrijven een belangrijke rol speelt. “Vanuit de hogeschool doen wij praktijkgericht onderzoek”, legt hij uit. “We komen graag bij bedrijven en op industrieterreinen om daar verkennende projecten te doen en te onderzoeken wat er nodig is. Wij hebben met 25.000 studenten een enorme onderzoekscapaciteit die het bedrijfsleven kan benutten. De opbrengst van het onderzoek vloeit ook weer terug naar het onderwijs, wat daardoor up-to-date is met de ontwikkelingen in de praktijk.” Ook Klaver zoekt constant naar mogelijkheden om innovaties te versnellen. “Ik kijk vooral naar: waar zitten de ondernemers en bedrijventerreinen die al vooroplopen of dat graag willen doen. Die ga ik dan een handje helpen.”

“Belangrijk is dat je een gemeente hebt die duurzame ambities van ondernemers serieus neemt en zelf ‘met de poten in de klei’ staat”

Het gaat niet vanzelf

Als goed voorbeeld van hoe de transitie naar energiebesparing en het duurzaam opwekken van energie vaste voet aan de grond heeft gekregen op een bedrij- venterrein, haalt Klaver de E-Deal aan die Bedrijvenkring Schieoevers (BKS) begin dit jaar sloot met de gemeente Delft. Klaver: “De BKS is een heel actieve vereniging, met bestuurslid Hans Kuijpers, die de E-Deal met de gemeente Delft ondertekende namens de BKS, als lichtend voorbeeld voor andere ondernemers. De E-Deal is gericht op samenwerking aan verduurzaming. Dat gebeurt door bedrijven te stimuleren aan de slag te gaan met energiebesparing, het opwekken van energie en het leveren van restwarmte. Daarnaast wordt de infrastructuur van het terrein aangepakt en gekeken naar de mogelijkheden tot uitwisseling van energie met de omgeving. Kuijpers, directeur van een loodgieters-installatiebedrijf, verduurzaamde als ondernemer ook zelf zijn pand. ‘Walk the Talk’ noemen we dat: zelf doen wat je propageert. Dát maakt je geloofwaardig. Belangrijk is dat je een gemeente hebt die dergelijke ambities heel serieus neemt. De Gemeente Delft is nauw betrokken en het wordt vanuit de Provincie en InnovationQuarter aangejaagd. Bedrijven als Klimaatroute en Energieke Regio’s zijn vervolgens aangetrokken om met kleinere en grotere bedrijven aan de slag te gaan. Zo ontstaat de transitie in de praktijk en werken we aan een aanpak die ook voor andere bedrijfsterreinen gebruikt kan worden. Belangrijke voorwaarden zijn dat er een club gedreven ondernemers is en dat de gemeente er een projectleider aan verbindt die niet op afstand blijft, maar met de ondernemers aan tafel zit en zelf de to-dolijstjes bijhoudt. Het is mooi dat een publieke partij als de gemeente echt ‘met de poten in de klei’ staat. Want het gaat niet vanzelf.”

De vervuiler betaalt

Hoewel 2050 nog behoorlijk ver weg lijkt, moeten we er als samenleving behoorlijk vaart achter zetten als we in dat magische jaar geheel energieneutraal willen zijn, denkt Mertens. “Het is natuurlijk voor een deel koffiedik kijken of we het halen. Maar we moeten hard aan de slag, want dit soort processen gaat altijd trager dan je wilt”, zegt de lector uit ervaring. “En het blijkt dat energie voor veel ondernemers maar een klein onderdeel is van hun bedrijfsvoering.” Mertens is daarom warm voorstander van het principe ‘de vervuiler betaalt’. Mertens: “Als de prijs van fossiele brandstoffen omhoog gaat, volgt de overstap op een gegeven moment vanzelf. En dat is broodnodig, omdat we met z’n allen de kosten betalen voor de gevolgen van de fossiele energie. Als je naar de overall kosten kijkt, is duurzame energie allang goedkoper.”

Duurzaamste wijk van Nederland

Zuid-Holland is een fantastische om- geving om nieuwe innovaties te ontwikkelen, vinden beide heren. Dat blijkt maar eens te meer in Rijswijk waar, net over de grens bij Delft, de duurzaamste wijk van Nederland verrijst, die geldt als dé showroom van moderne energiebesparende maatregelen. “We realiseren dat door verschillende slimme technieken toe te passen”, doet Jan Brugman, directeur RijswijkBuiten, uit de doeken. “In de huizen vind je een warmtepomp die warmte uit de bodem haalt, een ventilatiesysteem dat reageert op de aanwezigheid van mensen in een ruimte, drielaags glas, zonnepanelen en nog veel meer. Het is de eerste wijk in Nederland waar deze technologie op zo’n grote schaal wordt toegepast. ” Inmiddels zijn er 1.300 woningen opgeleverd. Over vijf jaar zijn dat er 3.500 in de wijk, waar ook 50 deelauto’s in de wijk komen te staan die de parkeernorm relatief laag houden. Brugman: “Voor de ontwikkeling hebben we uitgebreid samengewerkt met de TU Delft om tot dit totaalconcept te komen.” Volgens Mertens laat het voorbeeld van RijswijkBuiten goed zien hoe belangrijk het wijkniveau is om de energietransitie in gang te zetten. “Een wijk heeft een mooi schaalniveau. Maar bedenk wel: elke wijk is weer anders en dus zijn de transitiepaden en opgedane kennis ook per wijk anders. Daarom is het van enorm belang om alle kennis goed te delen.”

Het inzicht

Om in 2050 een energieneutrale stad te hebben, moet er veel gebeuren, zeggen de energie-experts Jonne Klaver en Sander Mertens. Daarom is het van belang om te laten zien dat het kán. “Je moet op kleine schaal die nieuwe economie eigenlijk al realiseren en op bepaalde plekken met innovaties de energietransitie versnellen. Daarom is het zaak steeds te zoeken naar plekken met de meest vooruitstrevende stakeholders en dáár de samenwerking organiseren en faciliteren”, zegt Klaver. “En soms zijn ook hybride oplossingen als tussenstap nodig”, vult Mertens aan. “Daarbij worden schone energieoplossingen mogelijk gemaakt met vervuilende methoden. Denk aan een auto die rijdt op duurzaam opgewekte elektriciteit, maar ook nog op fossiele brandstof. Geen ideale oplossing, maar wel een die mensen aan het idee doet wennen en zo de overgang vergemakkelijkt. Je moet dan goed afspreken dat je ook de volgende stap maakt naar een volledig schone oplossing.”

Vorig artikelPerspektief voor Chris
Volgend artikelHet pand: OPEN