Hoe zorg je voor betekenisvol contact tussen mensen met een cognitieve uitdaging en hun zorgmedewerkers? Dat kan met de Tovertafel. Deze uitvinding laat zien hoe je met design en innovatie een grote impact op mens en maatschappij kunt maken. Hester Anderiesen-Le Riche, de bedenker van deze zorginnovatie, werd in 2023 door de TU Delft verkozen tot Alumnus van het Jaar. Wij spraken met haar.
Ik doe het liefst dingen waarvan ik zelf twijfel of ze wel gaan lukken
Gefeliciteerd met deze benoeming. Wat sprak de jury aan in dit werk?
De Tovertafel laat zien hoe je met een technische opleiding sociale impact kunt maken. Dat dit veel mensen aanspreekt, merken we ook als we bij mijn bedrijf Tover een vacature hebben. Alle sollicitanten willen met hun technische kennis iets betekenen voor de maatschappij.
Had je die drang zelf ook toen je in 2002 als student industrieel ontwerpen begon in Delft?
In mijn bachelor was ik vooral druk met windsurfen. Tijdens mijn PhD heb ik zelfs de World Cup gevaren. Tijdens mijn master werd ik pas echt een fanatieke student. Door alles wat ik leerde, kwam ik weer op iets anders bijzonders terecht. Toen ik op een windsurfkamp enthousiast vertelde over mijn afstudeeronderzoek over de ouderen van de toekomst, zei iemand: je moet mijn professor Erik Scherder (hoogleraar neuropsychologie op de Vrije Universiteit, red.) ontmoeten. Hij wilde iets ontwerpen om ouderen met dementie aan het bewegen te krijgen. Dat kan ik wel, zei ik. Een spannend antwoord, want ik had nog geen idee.
Je ontwierp de Tovertafel specifiek voor ouderen met vergevorderde dementie. Waarom juist die doelgroep?
Veel mensen met dementie zitten het grootste deel van de dag stil, waardoor ze nog sneller achteruitgaan. Door hun ziekte verliezen ze het vermogen om initiatief te nemen. Hun brein is nog maar een fractie van wat het was. Ook fysiek kunnen ze vaak weinig meer. Kortom: een enorme ontwerpuitdaging. Perfect voor mij, want ik doe het liefst dingen waarvan ik zelf twijfel of ze wel gaan lukken.
Je doorliep je promotietraject zowel bij Erik Scherder, als bij TU-hoogleraar fysieke ergonomie Richard Goossens. Hoe kwam daar de Tovertafel uit?
We experimenteerden onder andere met lichtprojecties op de tafel die aansprongen als bewoners van een tehuis hun kop koffie te lang lieten staan. Zo wilden we ervoor zorgen dat ze meer zouden drinken. Helaas: ze namen geen slok extra. Een mislukking, dacht ik. Tot ik een dame haar kopje opzij zag schuiven. Ze begon met die lichtjes te spelen. Toen dacht ik: daar moeten we wat mee. Dus zijn we spellen gaan testen met interactieve lichtprojecties. Een van de eerste was een klassieke strandbal die geprojecteerd op de tafel op je afkomt. Die geef je een klap en zo speel je ‘m de hele tafel over. Zelfs mensen met vergevorderde dementie doen daaraan mee: die beweging zit in hun spiergeheugen. Het doorbreekt hun apathie en maakt ze zelfs weer aan het lachen. Nog voor het einde van mijn promotie kreeg ik de kans om de Tovertafel op de markt te brengen. Ik was toen tegelijkertijd bezig met het bouwen van een bedrijf, het schrijven van een proefschrift én een windsurfcarrière. Op de faculteit bekeken ze het met argusogen, maar dankzij alle hulp lukte het.
Inmiddels zijn er meer dan achtduizend Tovertafels in veertien landen. Waar brengt jouw fanatisme je over vijf jaar?
Ik heb zoveel ideeën! Maar ik wil ook graag stappen maken met het bedrijf. Zo hebben we net de Tovertafel Pixie gelanceerd, een verrijdbare variant van de Tovertafel. We richten ons steeds meer op andere doelgroepen. Zo wordt de Tovertafel straks in Amerika ingezet op scholen waar kinderen met en zonder cognitieve beperking samen in de klas zitten.
Spelen voor een beter bestaan
De Tovertafel is een zorginnovatie die spellen projecteert op de tafel of de grond. Deze spellen reageren op bewegingen van de gebruiker en hebben effect op fysiek, cognitief, sociaal en zintuigelijk niveau. De spellen doorbreken apathie, stimuleren beweging en versterken de relatie tussen zorgmedewerker en hun cliënt. Door te spelen met de Tovertafel kunnen mensen zichzelf verrassen met wat ze allemaal wel kunnen. Zo draagt spelen bij aan een beter bestaan.
Dit is een bewerkte versie van een artikel dat eerder verscheen in Delft Matters, het wetenschappelijk online magazine van de TU Delft dat twee keer per jaar verschijnt.
Tekst: Kim Bakker | Foto’s: Tover
