Groen gedrag vraagt om minder obstakels

We scheiden ons afval, zijn korter gaan douchen en het aantal zonnepanelen op onze daken is sterk toegenomen. Klimaatpsycholoog Gerdien de Vries, werkzaam aan de TU Delft, ziet dat we in Nederland echt wel proberen ons groenste beentje voor te zetten. Toch blijft het nog vaak moeilijk om duurzame keuzes te maken. Hoe komt dat?

“Onze keuzes hebben soms een financiële reden, maar het blijkt vooral lastig om gewoontes te doorbreken, omdat verandering inspanning vergt en voor gedoe zorgt”, betoogt De Vries. “Als je dat gedoe weet te beperken, wordt het aantrekkelijker om gedrag te veranderen. Door het gedoe in kleine, behapbare stukjes te verdelen en aan te pakken, ervaar je kleine succesmomentjes die motiverend werken.”

Menselijk gedrag

Als klimaatpsycholoog bestudeert De Vries vanuit gedragsoogpunt klimaatgerelateerde vraagstukken, zoals de energietransitie en vermindering van CO2-uitstoot. “We weten dat het klimaat door menselijk gedrag verandert, dus kunnen we klimaatverandering ook positief beïnvloeden, bijvoorbeeld met groen gedrag. Daaronder valt gedrag van ondernemers, burgers, overheden, politiek, de wetenschap en media. Die factoren beïnvloeden elkaar ook weer en kunnen elkaar versterken.” Een mooi voorbeeld is de uitbreiding van de laadpaalinfrastructuur voor elektrische auto’s. Ondernemers, burgers en diverse media gaven de noodzaak van uitbreiding aan. De overheid voegde financiële prikkels toe door een aankoopsubsidie en het laten vervallen van de wegenbelasting (MRB), waardoor het financieel interessanter wordt om elektrisch te rijden.

“En er ontstond een sociale norm; als je anderen, zoals jij, elektrisch ziet rijden, dan krijg jij het gevoel dat het voor jou ook haalbaar is. Dit zag je ook bij zonnepanelen: als de buurman panelen op z’n bedrijfspand had en enthousiast was over de installatie en opbrengst, dan werd het voor jezelf ook toegankelijker en zag je minder beren op de weg. De interactie in dat hele speelveld vind ik erg interessant, helemaal bij een onderwerp dat ons allemaal aangaat.”

Psychologische barrière

Mensen ervaren vaak psychologische hobbels bij het verduurzamen van hun bedrijf of woning. “Ik kijk naar welke belemmeringen mensen ervaren waardoor ze duurzaamheidszaken niet oppakken. Is dat een financiële, informatieve of een psychologische barrière? Die laatste betekent dat mensen te veel rompslomp ervaren wat om de hoek komt kijken bij de overstap van oude gewoontes naar nieuwe. Als dit soort factoren je tegenhouden, knip het dan op in kleine stukjes: wat voor bedrijf heb je en wat wil je gaan doen. Investeren in zonnepanelen of je pand isoleren? Zoek uit wat dat kost, zoek informatie op over mogelijkheden, subsidies of regelingen. Zulke plannen kosten geld, tijd en het geeft rommel. Dus blijf realistisch in wat haalbaar is.”

De overheid geeft steeds vaker duwtjes in de goede richting.

Kennis en inzichten delen

De gedragsinzichten die De Vries als klimaatpsycholoog opdoet, deelt ze via haar eigen podcast Groen Gedoe, waarin ze met TU Delft alumnus Thomas Weenk de obstakels bespreekt die voorkomen bij het verduurzamen van een huis of pand. Ook geeft ze regelmatig advies aan de overheid over de toepassing van gedragswetenschap bij klimaat- en energiebeleid. De Vries: “De overheid kan ondernemers helpen bij gedragsveranderingen. Maar soms is iets zo complex, dat mensen afhaken. Denk aan een subsidieaanvraag voor zonnepanelen. Door net als bij belastingformulieren bepaalde gegevens automatisch in te vullen, bijvoorbeeld over energieverbruik, maak je een aanvraag eenvoudiger en minder tijdrovend.”

Groen duwtje, geen gedoe

De Nederlandse overheid is de laatste jaren steeds beter geworden in duwtjes in de goede richting, vindt De Vries. “Je moet mensen niet in één keer van alles opleggen, maar ze stapje voor stapje op weg helpen zonder dat iets veel gedoe kost. Ik probeer voor mijn werk ook steeds bewuste keuzes te maken, maar dat lukt lang niet altijd. Ik vlieg bijvoorbeeld minder, maar wil ook mijn collega’s blijven ontmoeten op internationale congressen. Maar het helpt al enorm om je eigen keuze- en gedragspatronen te herkennen, als mens en als ondernemer. Als je dat doet, dan verschuift de norm vanzelf.

Kleine stapjes

• Denk goed na over jouw duurzame doelen. Schrijf ze op, knip ze op in kleine stukjes en bedenk bij welke stappen je hulp nodig hebt;
• Maak je stappen concreet en deel deze met anderen of via social media. Zo geef je minder snel op;
• Beloon jezelf voor het behalen van kleine doelen;
• Veel gemeenten en instanties ondersteunen met grote en kleine maatregelen dus kijk bijvoorbeeld eens bij rvo.nl, kvk.nl of mvonederland.nl.