Opgroeien met liefde en respect voor de natuur

“Onze samenleving is risicomijdend geworden”, vertelt Tom Lindt, pedagogisch coach bij Kinderopvang ZON!. “Wij kiezen juist voor risicovol spelen, zo veel mogelijk buiten in de natuur. En ja, dan kun je weleens vallen of vies worden. Maar dat is enorm leerzaam en maakt kinderen zelfredzaam.”

Toen hij als student Sociaal Pedagogische Hulpverlening (SPH) aan een bijbaantje bij kinderopvang ZON! begon, had Lindt niet gedacht dat hij er zestien jaar later nog zou werken. “Ik vind het werken met kinderen én deze organisatie zo ontzettend leuk, dat ik ben gebleven. Stapje voor stapje ben ik de hele organisatie doorgegaan: van invaller naar medewerker, naar assistent-manager en manager en nu als pedagogisch coach.” Kinderopvang ZON! is dan ook een unieke en eigenzinnige organisatie. “Buiten gewoon”, vat Lindt de visie kort en krachtig samen. “Wij doen alles zo veel mogelijk buiten en daarnaast beslissen kinderen bij ons mee over wat we doen.” In jargon: natuurpedagogiek en kinderparticipatie staan centraal bij ZON!.

Mede-opvoeders

Als pedagogisch coach begeleidt Lindt de medewerkers in het uitvoeren van deze visie. “Vooral voor nieuwe collega’s is onze werkwijze wennen. We leiden hen daarom intern op. Daarnaast bezoek ik dagelijks een van onze zeventien locaties en coach ik het team daar on the job of voer ik individuele gesprekken. Wij zijn naast ouders of verzorgers mede-opvoeders van de kinderen en wij vinden het belangrijk dat al onze medewerkers zich onze manier van opvoeden eigen maken.”

Kampvuur en in bomen klimmen

“Kinderen zitten tegenwoordig veel binnen, terwijl de natuur onze basis is, ons oerinstinct”, zo licht Lindt de visie toe. “Daarom doen wij alles buiten, in alle seizoenen. Wanneer de kinderen op de BSO aankomen, starten we buiten met een eetmoment. Daarna gaan we uiteen in vaste basisgroepen (een wettelijke verplichting) en volgt een rustmoment. Vervolgens mogen de kinderen vrij kiezen wat ze willen doen. We bieden activiteiten aan in drie categorieën: sport, natuur en cultuur. Die activiteiten kunnen per locatie verschillen. Zo hebben we locaties met een kookcafé of atelier. En ook al koken of knutselen kinderen daar soms binnen, de basis ligt buiten, bijvoorbeeld door groenten uit de moestuin of materialen uit de natuur te gebruiken. Zeer regelmatig trekken we er met de kinderen op uit. In de zomer naar het strand, in de winter het ijs op.”

Risicovol spelen

Vuur maken, timmeren, buiten spelen in de regen of uit het zicht zijn van de leiding: het kan bij ZON!. “Onze samenleving is steeds ‘veiliger’ geworden”, vertelt Lindt. “En daardoor kan er steeds minder. Zo is de norm om vallen te vermijden, terwijl wij kinderen juist willen leren vallen. Wij stimuleren risicovol spelen. Voor allerlei vaardigheden hebben we diploma’s: navigeren met een kompas, koken, omgaan met een zakmes, timmeren en omgaan met vuur. Kinderen die een diploma hebben gehaald, krijgen meer vrijheid om die activiteit zelfstandig uit te voeren. We zijn hierin echt een voorloper en vertellen graag andere medewerkers in de kinderopvang over onze visie. Hun mond valt dan vaak open van verbazing.”

Kinderdirecteuren

Een ander speerpunt van ZON! is dat kinderen meebeslissen. “Bij ons bepalen kinderen hoe de (mid)dag eruit gaat zien. We vragen wat ze willen doen en wanneer. Daarbij is het uitgangspunt wel altijd: alles wat buiten kan, doen we buiten. Ook als het miezert of koud is. Iedere BSO-locatie heeft een kinderdirecteur, die door de kinderen gekozen wordt en meebeslist met de locatiemanager. Ook overleg ik, samen met de directrice van ZON!, een aantal keer per jaar met alle kinderdirecteuren. Dat doen we informeel, aan het begin van de avond. We eten met elkaar en bespreken onderwerpen die alle locaties aangaan. Zo hebben we onlangs gezamenlijk besloten welke goede doelen we als organisatie willen ondersteunen. De kinderdirecteuren droegen KWF Kankerbestrijding en EpilepsieNL voor, omdat het daarbij om aandoeningen gaat waar veel kinderen zelf, of in hun gezin, mee te maken hebben.”

Bewuster opgroeien

Op veel locaties houdt ZON! dieren. “Vanwege allergieën zijn dat vooral buitendieren, zoals geiten, kippen en konijnen”, schetst Lindt. “Maar we halen de natuur ook naar binnen. Zo hebben we verwonderkamers met slakken, wandelende takken of gekko’s.” Hij licht toe: “We realiseren ons dat dieren in de vrije natuur horen. Toch kiezen we ervoor om dieren te houden en kinderen te leren met dieren om te gaan en voor hen te zorgen. Het sociale contact met dieren vinden we belangrijk voor kinderen. Uiteindelijk hopen we dat kinderen met liefde en respect voor de natuur opgroeien en later, als volwassenen, keuzes maken die de natuur ten goede komen.”